Od trzech lat w ramach projektów realizowanych dzięki współfinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Muzeum Historycznym w Sanoku trwają prace konserwatorskie nad ikonami.

W tegorocznym wniosku spośród liczącego ponad 600 eksponatów zbioru ujęte zostały cztery obiekty. Wśród nich: Zwiastowanie (XVI w., pochodzenie nieznane), dwustronna ikona - Matka Boska Hodegetria - na awersie, Św. Mikołaj - na rewersie (XVIII w., pochodzenie nieznane), Św. Mikołaj (XVIII w., pochodzenie nieznane) oraz Rząd Apostolski (XVIII w., Cisowiec).

Z czterech wytypowanych na uwagę zasługuje przede wszystkim niewielkich rozmiarów ikona ze sceną Zwiastowania, będąca przykładem malarstwa ikonowego znakomitej szkoły Rusi Halickiej. Była ona eksponowana w salach renesansowego zamku, jednak mocno zabrudzona powierzchnia, ściemniały werniks i spore braki warstwy malarskiej uniemożliwiały ujrzenie całego jej piękna i pełny odbiór płynących z niej treści teologicznych. Po zabiegach konserwatorskich ikona odżyła nowym blaskiem i kolorytem.

Trzy pozostałe ikony pochodzą z terenów południowo-wschodniej Polski. Stopień ich zniszczenia jest rozległy, dlatego konserwacja wymagała sporego wkładu finansowego i wielu godzin wytężonej pracy.

Przy renowacji ww. obiektów pracowały panie - konserwatorki dzieł sztuki: mgr Barbara Bandurka, mgr Anna Skrabalak i mgr Sandra Benedyk. Dzięki ich staraniom konserwacja wszystkich ikon została już zakończona.

Stan zachowania w większości wymienionych ikon był zły i wymagał interwencji konserwatorskiej. Wymienione obiekty wykonane zostały w technice tempery jajowej na zaprawie klejowo-kredowej. Zasięg ubytków warstwy malarskiej wraz z zaprawą często sięgał 40-60% powierzchni. Wahania temperatury i wilgotności panujące w salach magazynowych, gdzie dotychczas przebywały, spowodowały rozliczne spękania na licu malowideł. Ponadto obiekty zagrożone były przez drewnojady z rodziny kołatkowatych, które często atakują drewniane podobrazia. W ramach konserwacji w ww. obiektach usunięto dawne reperacje drewna, oczyszczono lica metodę chemiczną i mechaniczną, zlikwidowano pęcherze, uzupełniono ubytki drewnianego podobrazia, scalono kolorystycznie, na koniec zabezpieczono werniksem.

Prace restauratorskie od wielu lat utrudnia brak dobrze wyposażonej pracowni konserwatorskiej. Aktualnie musimy zlecać konserwacje osobom z zewnątrz, płacąc za wykonane prace niemałe kwoty. Problem jest poważny, ponieważ dotyczy wielu wysokiej klasy dzieł sztuki, w tym także prac Zdzisława Beksińskiego, wystawianych na ekspozycji, ale też przechowywanych w magazynach. Na bieżąco konserwujemy szereg obiektów - musimy cyklicznie wracać do starych, dawno odnawianych obrazów, a jednocześnie ratować te nie konserwowane i zagrożone destrukcją.

Celem i zadaniem planowanych prac jest zachowanie, ochrona i prezentacja materialnego dziedzictwa kulturowego. Dyrekcja i pracownicy naszej placówki wyrażają wdzięczność dla Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego za wspieranie naszych działań. Dzięki nim muzealna ekspozycja wzbogaci się o kilka wartościowych obiektów.

Katarzyna Winnicka
Muzeum Historyczne w Sanoku