Muzeum Historyczne w Sanoku
zaprasza na spotkanie autorskie oraz premierę książki
Piotra Paszkiewicza

ŚLADEM OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH NA CMENTARZU CENTRALNYM W SANOKU

Sala Gobelinowa w podziemiach Zamku Królewskiego w Sanoku, 25.04.2024, godz. 17:00

ŚLADEM OBIEKTÓW ZABYTKOWYCH NA CMENTARZU CENTRALNYM W SANOKU ‒ to książka dedykowana mieszkańcom Sanoka, historykom sztuki, osobom zainteresowanym kulturą, zabytkami, a nade wszystko pamięcią historyczną osób i miejsc. Monografia stanowi opis zarówno artystyczny i techniczny wykonania wybranych obiektów zabytkowych na Cmentarzu Centralnym w Sanoku: nagrobków, jak również pomników i tablic.Równolegle autor przybliżył sylwetki wpisanych w metrykę miasta osób upamiętnionych na inskrypcjach oraz postaci szerzej nieznanych czy zapomnianych, spoczywających na cmentarzu.Dużym walorem pracy jest szeroka i gruntownie przepracowana baza źródłowa stanowiąca o wysokiej wartości merytorycznej opracowania. Autor korzystał m.in. z Archiwum Muzeum Historycznego w Sanoku, ale wiedzę czerpał również z literatury dawnej oraz współczesnej. Książka opatrzona jest załącznikami graficznymi, zdjęciami i pomocnym w poznaniu topografii miejsca szkicem sytuacyjnym z uwzględnieniem komunikacji wewnętrznej cmentarza i lokalizacją poszczególnych obiektów. Całości dopełnia mapa z lokalizacją zabytków.

Piotr Paszkiewicz autor prezentowanej książki, niegdysiejszy uczeń sanockiego II Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku, a następnie absolwent studiów Prawniczych na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz Uniwersytecie Europejskim „Viadrina” we Frankfurcie nad Odrą. Wieloletni redaktor polskojęzycznej Wikipedii. Sercem i życiem związany z Sanokiem, współpracownik Stowarzyszenia Opieki nad Starymi Cmentarzami w Sanoku, członek Koła Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Sanoku, dziennikarz Tygodnika Sanockiego, autor niedawno wydanej książki „Związani z Sanokiem i Powstaniem Styczniowym”. Troszczy się o cenną spuściznę zabytków, kultury i pamięci historycznej miasta czego wyrazem jest także powyższa książka.

Muzeum Historyczne w Sanoku
oraz Biblioteka Publiczna w Sanoku im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku

serdecznie zapraszają na promocję książki

FRANCISZKA OBERCA

KULTURA W SANOKU SANOCZANIE W KULTURZE 1990–2020

Sala Gobelinowa w podziemiach Zamku Królewskiego w Sanoku, 1 marca 2024, godz. 17:00

Franciszek Oberc ‒ mieszkaniec Sanoka, ur. w 1947r w Rymanowie, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego. Twórca Archiwum Ziemi Sanockiej, autor licznych publikacji traktujących o Sanoku, jego pamiątkach, historii i okolicach. W 2001 i 2004 roku wyróżniony Nagrodą Miasta Sanoka.
Niniejsza książka Franciszka Oberca prezentuje zapis trzech dekad działalności kulturalnej Sanoczan. Autor przedstawia obraz między innymi twórczości literackiej, radiowo-telewizyjnej, muzycznej, sztuk pięknych, a także ważnych dla miasta imprez kultury masowej.
Publikacja zawiera 877 stron bogato ilustrowanej treści, prezentuje również sylwetki artystów i twórców kultury, a także organizacji i instytucji tworzących wizerunek artystyczny miasta.

Ojcowie Franciszkanie z Sanoka
oraz Muzeum Historyczne w Sanoku

serdecznie zapraszają na otwarcie wystawy

BŁOGOSŁAWIONY JAKUB STRZEMIĘ W SZTUCE SAKRALNEJ

Podziemia Zamku Królewskiego w Sanoku, 23 lutego 2024, godz. 17:00
Wystawa czynna od 23 lutego do 24 marca 2024

„O JAGIELLONÓW ZAUFANY RADCO I SENATORÓW MĄDRY PRZEWODNIKU…”
Każda ludzka rodzina z wielką pieczołowitością przechowuje pamiątki po przodkach, zwłaszcza po tych, którzy w sposób szczególny, złotymi zgłoskami zapisali się na kartach historii. Bez wątpienia dla polskiej rodziny franciszkańskiej, która swoje gniazdo znalazła w XIV wieku także w Sanoku, takim przodkiem jest bł. Jakub Strzemię, franciszkanin, arcybiskup halicki, „Senator uczciwy i pełen dobrej rady, a granic kraju żarliwy obrońca”, żyjący na przełomie XIV i XV wieku. Fama świętości Jakuba, jaka istniała od stuleci pośród franciszkanów i mieszkańców Lwowa, zaowocowała w roku 1790 ogłoszeniem go Błogosławionym, ale była i przyczyną szczególnej dbałości o przechowywanie pamiątek związanych z jego osobą, życiem i kultem. Wiele z nich przetrwało we lwowskim klasztorze Świętego Krzyża aż do jego kasaty w 1785 roku. Dramatyczne losy zakonu franciszkańskiego i archidiecezji lwowskiej w czasie rozbiorów, dwóch wojen i systemu komunistycznego spowodowały rozproszenie wielu cennych zbiorów. Po II wojnie światowej lwowskie zbiory franciszkanów trafiły do klasztorów w Polsce, w tym większa część do klasztoru św. Franciszka w Krakowie, gdzie do dziś przechowywane są w skarbcu, bibliotece i archiwum.

Pośród sennych wytworów sztuki kościelnej są i te obiekty, które w sposób bezpośredni i pośredni związane są z postacią bł. Jakuba Strzemię. W „Aktach procesu beatyfikacyjnego” z lat 1777-1790 opisywane są przez świadków procesowych szaty pontyfikalne abpa Jakuba Strzemię. Są nimi: mitra, ornat, kapa i pastorał, jakie prezentowane są na naszej wystawie. Przekształcane na przestrzeni wieków dla ich ratowania straciły niestety swój średniowieczny kształt i wygląd. Niemniej, jak twierdzą zeznający w procesie beatyfikacyjnym, „to że tyle wieków przetrwały, znaczy, że są święte”.

Prezentowane na wystawie dwa obrazy również zostały przywiezione ze Lwowa. Są nimi „Imaginacyjny portret abpa Jakuba” oraz „Cud infuły bł. Jakuba” pochodzące z XVIII wieku. Zostały one odnalezione przez kustosza krakowskich zbiorów o. Franciszka Solarza i dzięki jego staraniom poddane gruntownej konserwacji. Ciekawym jest obraz „Cud infuły bł. Jakuba” – to jedyny graficzny przekaz cudu, czy raczej cudów, jakie miały miejsce za wstawiennictwem Jakuba. We Lwowie istniała bowiem praktyka noszenia przez kapłanów biskupiej mitry bł. Jakuba do chorych, którzy cierpieli na bóle i zawroty głowy. Kapłani po specjalnej modlitwie przykładali mitrę do głowy i dolegliwości mijały. Zachowały się do naszych czasów także opisy specjalnego nabożeństwa mitry bł. Jakuba Strzemię, jakie było odprawiane we lwowskim kościele Franciszkanów. Owe cudowne uzdrowienia stały się przyczyną tego, że Błogosławiony jest patronem od bólów i zawrotów głowy.

Inne cenne pamiątki prezentowane na wystawie to srebrny pacyfikał pochodzący z 1909 roku z katedry lwowskiej, wykonany w komplecie z trumienką na relikwie i 10 świecznikami. Całość wystawiona była do 1946 roku w kaplicy Pana Jezusa Ukrzyżowanego katedry lwowskiej.

Inne niezwykłe obiekty prezentowane na wystawie to XV-wieczny relikwiarz bł. Humiliany, miedzioryt z wizerunkiem bł. Jakuba z 1771 roku czy niesamowity relikwiarz hermowy autorstwa Sebastiana Fessingera oraz inne zabytkowe i współczesne obiekty pochodzące z klasztorów franciszkańskich w Polsce.

Św. Jan Paweł II kiedyś powiedział: „Tak jak sól nadaje smak pożywieniu i jak światło oświeca ciemności, tak świętość nadaje pełny sens życiu, czyniąc je odblaskiem chwały Bożej” – takim odblaskiem są także wytwory ludzkich rąk, które sztuką nazywamy, a które powstały z poruszenia serca. One nie tylko mają opowiedzieć o świętości jakiegoś człowieka, ale przynaglić nas, współczesnych, do sztuki dobrego życia. Niech bł. Jakub Strzemię i przygoda opowiedziana na prezentowanej wystawie pomagają nam w tworzeniu sztuki dobrego, codziennego życia.

O. Rafał Antoszczuk OFMconv

Muzeum Historyczne w Sanoku

zaprasza na wykład 
prof. dr hab. Bożeny Czwojdrak

ŚMIERĆ I POCHÓWKI POLSKICH KRÓLOWYCH W KATEDRZE KRAKOWSKIEJ

Sala Gobelinowa Zamku Królewskiego w Sanoku. 16.02.2024, godz.17:00

Prof. dr hab. Bożena Czwojdrak jest wybitną mediewistką, laureatką nagrody im. Stanisława Herbsta (1999) i konkursu im. A. Heymowskiego (2004), członkiem Komisji Historycznej PAN i Towarzystwa Naukowego Societas Vistulana, jak również konsultantem historycznym serialu „Korona Królów”. W bogatym dorobku naukowym Pani Profesor ważne miejsce zajmuje biografia królowej Zofii Holszańskiej, związanej w szczególny sposób z Zamkiem Królewskim w Sanoku.

PROMOCJA KSIĄŻKI DR. MARCINA SMOTERA
Muzeum Historyczne w Sanoku
serdecznie zaprasza na promocję książki
dr. Marcina Smotera „Polskie organizacje społeczno-polityczne, kulturalne i religijne w Sanoku w latach 1868-1918”.
Sala Gobelinowa w podziemiach Zamku Królewskiego w Sanoku, 9 lutego 2024, godz. 17:00

Z radością informujemy, że z drukarni dotarł transport całym nakładem książki naszego kolegi dr. Marcina Smotera „Polskie organizacje społeczno-polityczne, kulturalne i religijne w Sanoku w latach 1868-1918”; redakcja: dr Jarosław Serafin, Ewa Kasprzak, Andrzej Romaniak; opracowanie graficzne: Artur Olechniewicz. Publikacja formatu A4, w twardej oprawie ‒ zawiera 304 bogato ilustrowanych stron. Książka wydana nakładem Muzeum Historycznego w Sanoku (ISBN 978-83-60380-49-9) jest już sprzedaży w naszym muzealnym sklepiku w cenie 65 zł.

OD WYDAWCY
Oddajemy do Państwa rąk kolejne wydawnictwo przybliżające dzieje Sanoka w okresie tzw. autonomii galicyjskiej. To właśnie wówczas Sanok z niewielkiego, zacofanego miasteczka przekształcał się w ważny ośrodek administracyjny, przemysłowy, oświatowy i kulturalny. Wprowadzona przez austriackiego zaborcę autonomia sprzyjała powstawaniu i działalności wielu polskich stowarzyszeń i organizacji. Temat ten w dotychczasowej historiografii Sanoka był stosunkowo wąsko i wybiórczo potraktowany. Niniejsze opracowanie dr. Marcina Smotera – pracownika naszego muzeum – jest pierwszym, które w tak szeroki i całościowy sposób przedstawia powstanie oraz działalność polskich organizacji społeczno-politycznych, kulturalnych i religijnych w naszym mieście w latach 1868-1918. Niniejsza książka jest skróconą wersją rozprawy doktorskiej Marcina Smotera, pod tym samym tytułem, która została obroniona w 2015 r. na Uniwersytecie Rzeszowskim.

DR MARCIN SMOTER (ur. 08.07.1982 r. w Sanoku) – absolwent Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej im. Jana Grodka w Sanoku (kierunek: Kulturoznawstwo, specjalność: Kultura Krajów Karpackich – licencjat – 2004 r.) i studiów historycznych na Uniwersytecie Rzeszowskim w Rzeszowie (tytuł magistra – 2009 r. i tytuł doktora – 2015 r.). Autor artykułów m.in. do „Rocznika Sanockiego” i „Zeszytów Historycznych Semper Fidelis”. Interesuje się głównie XIX-wieczną historią Polski i historią regionalną, zwłaszcza zaś dziejami sanockich i galicyjskich organizacji. Działacz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku, Polskiego Towarzystwa Historycznego Oddział w Sanoku i Stowarzyszenia Opieki nad Starymi Cmentarzami w Sanoku. Obecnie pracownik Muzeum Historycznego w Sanoku (bibliotekarz).

Muzeum Historyczne w Sanoku
serdecznie zaprasza do odwiedzenia wystawy czasowej

SANOK W FOTOGRAFII ZDZISŁAWA BEKSIŃSKIEGO 1941-1958

Wystawa będzie dostępna od 28 stycznia do 10 marca 2024 r.
w podziemiach Zamku Królewskiego w Sanoku w zwykłych godzinach otwarcia muzealnych ekspozycji.

SANOK W FOTOGRAFII ZDZISŁAWA BEKSIŃSKIEGO 1941-1958
Twórczość fotograficzna Zdzisława Beksińskiego jest przedmiotem zainteresowania głównie ze strony krytyków, historyków sztuki i koneserów. Jej walory, odkrywane na nowo kilkadziesiąt lat po tym, gdy z końcem lat 50. zerwał ostatecznie z fotografią artystyczną na rzecz malarstwa, budzą najgłębsze uznanie w kolejnym pokoleniu odbiorców. Rzadko natomiast skupia się uwagę na innej, nie tak istotnej dla szerokich mas – jakże jednak ważnej dla sanoczan – dokumentacyjnej warstwie owej twórczości. Tymczasem zdjęcia Zdzisława Beksińskiego z lat 40. i 50. posiadają ogromne znaczenie jako źródła historyczne o charakterze ikonograficznym i właśnie w tym wymiarze prezentowane są po raz pierwszy w ramach niniejszej wystawy.

Zdzisław Beksiński od najmłodszych lat, aż po ostatnie chwile, przejawiał upodobanie do dokumentowania otaczającej rzeczywistości. Właściwe narzędzie dla tej formy aktywności stanowił aparat fotograficzny, z czasem zastępowany w coraz większym stopniu przez kamerę. Pierwszy sprzęt stanowiła mieszkowa Icorette produkcji Zeissa, podarowana Zdzisławowi przez ojca w 1941 roku. Z tego przestarzałego już wówczas aparatu Beksiński zrobił najlepszy pożytek, tworząc m.in. cykl fotografii ilustrujących realia Sanoka pod okupacją niemiecką. Zdjęcia niemieckich pojazdów pancernych, czołgów poruszających się po ulicach miasta czy też naprawionych w miejscowych zakładach maszyn, testowanych pod Sanokiem, posiadają unikatową wartość historyczną. Zaskakuje swoboda, z jaką nie całkiem świadomy zagrożenia Zdzisław robił zdjęcia żołnierzom niemieckim. Warto przypomnieć, iż Polacy pod okupacją niemiecką mogli posiadać aparaty fotograficzne wyłącznie do celów prywatnych. Rejestrowanie przestrzeni publicznej, a w szczególności jej wojskowych aspektów, było kategorycznie zabronione i obarczone najsurowszymi sankcjami jako przejaw potencjalnego szpiegostwa.

W latach 50., po studiach w Krakowie, gdzie sporo fotografował, i powrocie z Rzeszowa do rodzinnego Sanoka, Beksiński z powodzeniem uprawiał fotografię artystyczną. Pomimo sukcesów, przychylności krytyki i przejawów środowiskowego uznania u schyłku dekady coraz częściej wyrażał jednak znużenie tą dziedziną twórczości. Reglamentacja papieru i sprzętu, trudności natury technicznej, wreszcie rodząca się fascynacja malarstwem miały rychło pchnąć go do porzucenia fotografii artystycznej. Fortunnie dla nas towarzyszący mu stale aparat fotograficzny także w tamtym czasie służył mu do dokumentowania Sanoka, jego budynków, tkanki miejskiej i ludzi w nim żyjących. Zdjęcia z roku 1958 nierzadko ukazują tę bardziej pogodną stronę miasta i subtelne piękno podmiejskich pejzaży. Rozświetlone słońcem albo otulone poetycką mgiełką ujęcia wyraźnie kontrastują z ponurym obrazem prowincjonalnego miasta, który artysta realizował w nurcie określanym „quasi-reportażem”.

dr Jarosław Serafin

Muzeum Historyczne w Sanoku
serdecznie zaprasza na wykład

1. Rafała Antoszczuka OFMConv

BŁOGOSŁAWIONY JAKUB STRZEMIĘ W SZTUCE

Zamek Królewski w Sanoku, Sala Gobelinowa,
19 stycznia 2024, godz. 17:00

Muzeum Historyczne w Sanoku
Serdecznie zaprasza
na otwarcie wystawy

SYLWESTER STABRYŁA • IKONOSTAS

26 stycznia 2024, godz. 17:00
Zamek Królewski w Sanoku

Wystawa będzie czynna od 26 stycznia do 29 lutego 2024

OD ARTYSTY
Projekt „Ikonostas” jest konsekwencją osobistych doznań i doświadczeń kształtujących się przez lata w mojej pracy artystycznej. Pomimo tego, że forma i symbolika została zachowana jak w tradycyjnej formie tego przedstawienia, nie należy go traktować dosłownie, stricte jeden do jednego – w założeniu swoim jest autorskim i osobistym pomysłem. Całość tej wielkoformatowej pracy jest uwspółcześnioną interpretacją, posiadającą nowy wymiar i nową przestrzeń, bazującą na tradycyjnej symbolice – podejmującej temat uniwersalnych wartości, symbolicznych treści, prawdy o człowieku i pierwiastka duchowości w ikonie i w sztuce.
Pierwowzorem ikony (z gr. eikon), czyli obrazu sakralnego w kręgu kultury bizantyjskiej, były portrety grobowe (trumienne) z Fajum oraz wczesnochrześcijańskie malarstwo katakumbowe. Wynikiem całości przedstawienia jest połączenie tego, co przez lata powstawało, kształtowało się w ikonie, z tym co pierwotne. Jest swoistym zatoczeniem koła i przejściem znów do tego, z czego się wywodzi ikona, czyli do portretu. Ten „nowy ikonostas” jest łącznikiem pomiędzy tym co pierwotne, zapomniane, a tym co obecne, co w zasadzie uniwersalne.
Specyficzny sposób aranżacji i prezentacji całości, to symboliczne przejście – pozwala nam na dyskretne wejście w świat świętości i ma za zadanie zbliżyć nas do tajemnicy.
Ważne jest, by dostrzec to, że niewiele nas różni od świętych ukazanych na kartach Biblii. Poprzez funkcjonowanie ikony w życiu codziennym, prywatnym, ten świat daleki, nierealny staje się jednocześnie bliski. Wizerunki stworzone przez człowieka i dla człowieka mówią tak naprawdę o nas samych. Patrzymy na świętych, a może powinniśmy znaleźć świętość w swym bliźnim, w każdym z nas.

(Sylwester Stabryła)

SYLWESTER STABRYŁA • IKONOSTAS
Sylwester Stabryła jest artystą, który – posługując się językiem realistycznym –wypracował indywidualną, rozpoznawalną poetykę obrazowania. Niemal od początku tematem przewodnim jego twórczości jest człowiek, ukazany w swej złożoności, niepowtarzalności, z bagażem trudnych emocji i wewnętrznych doświadczeń.
Projekt zatytułowany Ikonostas, któremu artysta poświęcił rok swojej twórczej pracy, w centrum malarskich dociekań i znaczeniowych odniesień również stawia człowieka. Sztuka sakralna Kościoła Wschodniego od lat inspiruje twórców, którzy w mniej lub bardziej bezpośredni sposób nawiązują do malarstwa ikonowego. W tym przypadku tradycyjny ikonostas – bogactwo zawartych w nim treści oraz głębia duchowej rzeczywistości dały impuls do stworzenia czegoś nowego, autonomicznego, na wskroś osobistego, a równocześnie niezwykle uniwersalnego w swej wymowie. Rozmieszczenie i układ obrazów wyrasta z recepcji tradycyjnego schematu ikonostasu – sam przekaz daleki jest jednak od dosłowności. Mając niewiele wspólnego ze zobiektywizowanym przedstawianiem dogmatów wiary czy sztuką sakralną, stanowi prywatne, indywidualne wyobrażenie symbolicznych treści.
Znaczenie ikonostasu ulega w tej pracy twórczemu przeformułowaniu. Artysta przenosi punkt ciężkości ze sfery niebiańskiej ku ziemskiej. Wizerunki świętych zastępuje portretami bliskich sobie osób, bądź znajomych, sugerując, że to człowiek stojący obok nas jest „nośnikiem” uniwersalnych wartości – tego, co związane z dobrem, pięknem, prawdą, ale i cierpieniem, poświęceniem czy zdolnością do przekraczania własnych granic. Wizerunki świętych oblicz na ikonach stają się zarazem miejscem na twarz „każdego” – portretem całej ludzkości. Przegrodę oddzielającą sferę nieskończoności i skończoności, sacrum i profanum, eliminuje artysta na rzecz bliskiego, bezpośredniego, osobowego kontaktu, mającego nas przybliżyć do Sensu.
Sylwester należy do tych artystów, którzy wypełniają swą sztukę treściami głęboko ludzkimi, egzystencjalnymi, skłaniającymi do refleksji. Jego Ikonostas spełnia również to zadanie. Zaprasza widza do nowego spojrzenia na fenomen oddziaływania ikony, proponuje odwrócenie perspektywy. Najbardziej istotnym postulatem projektu wydaje się zwrócenie uwagi na „bycie tu i teraz” – dostrzeżenie obecności sacrum w drugim człowieku. Uobecnienie tego, co na co dzień bywa zasłonięte, niedostrzegalne i trudne do odkrycia; uwrażliwienie na pewną Tajemnicę, która tkwi w każdym z nas.
Artysta, podkreślając duchowy wymiar człowieczeństwa i świata, stawia widza wobec nowej, uwspółcześnionej perspektywy – próby odnalezienia sfery sacrum w codzienności, w kontakcie z drugim człowiekiem, w samym sobie…

(Dorota Szomko-Osękowska)

SYLWESTER STABRYŁA
Urodzony w 1975 r. w Brzozowie. Absolwent Katedry Sztuki Politechniki Radomskiej w 2002 r. Dyplom z malarstwa obronił u prof. Andrzeja Gieragi, a aneks z grafiki u prof. Krzysztofa Wyznera. Zajmuje się malarstwem, grafiką i rysunkiem. Uczestniczył w wielu wystawach w kraju i za granicą. Autor cykli malarskich takich jak: Duzi Chłopcy, Historie Kuchenne, Stopklatki. Posługując się realistycznym językiem wypowiedzi, tworzy malarstwo osobiste i intymne, korzystające z ikonografii i motywów wykształconych we wcześniejszych okresach sztuki.