Zbiory sztuki sakralnej Kościoła katolickiego nie są zbyt bogate i nie pozwalają na pełny przegląd. Pochodzą one z dawnych kościołów i kapliczek głównie z diecezji przemyskiej. Są to dzieła anonimowych artystów, choć być może przyszłe badania pozwolą przynajmniej niektóre z nich związać z konkretnymi warsztatami.
Gotyk. Najstarszym zabytkiem tej kolekcji jest kamienna chrzcielnica datowana na 2. połowę XV w., pochodząca z nieistniejącego gotyckiego kościoła św. Michała w Sanoku. Pozostałe trzy dzieła należy datować na lata 20. i 30. XVI w., a więc na sam schyłek gotyku. Malutka rzeźba św. Anny Samotrzeć, pochodząca zapewne z prywatnego kultu, zachowała w stosunkowo dobrym stanie autentyczną polichromię. Dużą ekspresją cechuje się krucyfiks z kościoła parafialnego w Mrzygłodzie z postacią Chrystusa o napiętym ciele, smutnej twarzy, z otwartymi oczyma i perizonium na biodrach, którego niezachowany zawój spleciony był w dynamiczną formę. Kwatera dawnego ołtarza gotyckiego z przedstawieniem Chrystusa upadającego pod krzyżem stanowi przykład lokalnej recepcji grafiki Dürera, ukazując artystę zdolnego do indywidualizowania twarzy malowanych postaci.

Renesans i manieryzm. W kolekcji muzealnej brak dzieł rzeźby lub malarstwa w pełni renesansowych związanych jeszcze z XVI w. W kościele Przemienienia Pańskiego w Sanoku znajduje się – pochodząca z dawnego kościoła św. Michała – płyta nagrobna starosty sanockiego Sebastiana Lubomirskiego, stanowiąca dobry przykład portretowej rzeźby kamiennej zapewne krakowskiego warsztatu. Na okres ok. 1600 r. datować możemy dwa niewielkiego formatu krucyfiksy, zachowujące spokojny układ ciała Ukrzyżowanego z poszukiwaniem harmonijnego piękna anatomii i powściągliwej ekspresji. Jeszcze z XVI w. łączyć można dwie klęczące figurki, być może pasterzy z jasełkowego żłóbka. Przykładem odradzania się w tym okresie swoistych neogotyckich tendencji jest rzeźba Matki Boskiej Niepokalanej pochodząca z kościoła w Niebieszczanach z 1. ćwierci XVII w. Po soborze trydenckim kościół katolicki przeszedł do silnej kontrofensywy, wykorzystując jako oręż sztukę. Do wiodących tematów należały wówczas przedstawienia maryjne, zwłaszcza związane z Jej gloryfikacją. Zanim przyjął się barok, nastąpił nawrót do form gotyckich, które wówczas wydawały się bardziej odpowiednie do celów sakralnych niż nazbyt świecka sztuka renesansowa. W tej konwencji, z pewnymi odległymi echami gotyku, malowany jest także obraz św. Anny Samotrzeć.

Barok. Najwięcej zabytków katolickiej sztuki sakralnej w zbiorach Muzeum Historycznego związanych jest z barokiem i późnym barokiem, a także stylistycznie z rokokiem. Są tu zarówno dzieła lokalne, nieraz o bardzo prymitywnych, na poły ludowych formach, jak też obrazy stanowiące odbicie twórczości wielkich mistrzów dojrzałego renesansu czy baroku. Z nieistniejącego kościoła w Bóbrce nad Soliną pochodzi obraz włoskiego malarza przełomu manieryzmu i baroku G. Paganiego “Opłakiwanie Chrystusa”, który oparty jest o grafikę Rubensa.
W wielu dziełach znajdowały odbicie powszechnie czczone cudowne wizerunki, takie jak: “Matka Boska Częstochowska”, “Matka Boska Leżajska”, “Matka Boska Dzikowska” czy “Chrystus Milatyński”. Jednym z ciekawszych przedstawień jest owalny obraz ukazujący wizerunek częstochowski na tle twierdzy Jasnej Góry ze św. Janem Chrzcicielem i Janem Ewangelistą po bokach, związany zapewne z zakonem joannitów. Również do 2. połowy XVII w. przynależą dwa ołtarzowe obrazy malowane na deskach: “Św. Józef prowadzący Dzieciątko Jezus” z datą 1677, malowany przez dobrej klasy artystę oraz dynamiczne, w pełni barokowe “Zwiastowanie”.
Pod koniec XVII w. na wzgórzu Mariemont w Zagórzu został wybudowany kościół i klasztor karmelitów bosych. Na wysokiej skarpie nad Osławą możemy dziś jeszcze podziwiać malownicze ruiny tej pięknej architektury, a w muzeum posiadamy dwie barokowe rzeźby pochodzące ze świątyni – św. Teresy z Avilla i św. Jana od Krzyża.
Wśród późnobarokowych i rokokowych rzeźb szczególną wartość posiadają dwa wybitne dzieła szkoły lwowskiej pochodzące z 2. połowy XVIII w. – niezwykle ekspresyjny “Św. Jan Nepomucen” oraz nieznana święta. Również z XVIII w. związane są dwa duże, pełne ruchu obrazy ołtarzowe – “Św. Jan Nepomucen” i “Archanioł Michał”.

Sztuka ludowa. W zbiorach muzeum znajduje się też dość pokaźna ilość malarstwa, grafiki, rzeźby i obrazów na szkle artystów ludowych. Do piękniejszych dzieł należy niewielki krucyfiks z dwoma aniołkami, a także kilka rzeźb przedstawiających Chrystusa Frasobliwego. Wśród obrazów olejnych na uwagę zasługuje malowana niezwykle syntetycznie i dekoracyjnie “Św. Zofia z córkami”. Rzadko pokazywany na ekspozycjach czasowych jest zbiór drzeworytów ludowych.
Dzięki darowi przekazanemu w 2013 r. przez Margaret i Alberta Sługockich z USA, zawierającemu kolekcję 27 krucyfiksów hiszpańskich, niemieckich i francuskich datowanych na XVII-XIX w., dzieła warsztatów lokalnych spotykają się na wystawie z dziełami warsztatów zachodnich. W 2016 r. Państwo Margaret i Alfred Slugoccy podarowali do muzeum XVII-wieczną francuską kopię słynącej cudami figury Matki Bożej z Altötting z końca XIII w.

Wiesław Banach